قصد او در تهران‌گردی‌ها و در نوشتن این مجموعه نگاه از نزدیک به نحوه زیست تهرانی‌ها و مسائل شهری‌ریز و درشتی است که مردم هر منطقه با آن درگیر هستند. مسائلی که از یک منطقه به منطقه دیگر تفاوت دارد و احتمالاً کلی و عمومی نیست. این مجموعه که در مورد تمام مناطق تهران نگاشته شده، هم برای خوانندگان که مشکلات و ارزش‌ها و ظرفیت‌های منطقه خود را در آن می‌بینند و هم برای مدیران شهری که مسئول حل و فصل مشکلات مردم و برنامه‌ریزی برای توسعه شهر هستند خواندنی است.
منطقه ۲۲ تهران که به‌همراه منطقه ۲۱ غربی‌ترین مناطق تهران‌اند، در منتهی‌الیه شمال غربی تهران قرار دارد و ناحیه نوبنیادی است که از پیوستن آن به تهران زمان اندکی می‌گذرد. البته از آنجاکه تا همین چهل پنجاه سال پیش اراضی این منطقه جزء زمین‌های روستای تاریخی و هزارساله کن بود، می‌توان نتیجه گرفت که سکونت در این منطقه همچنین قدمتی دارد. روستای تاریخی کن، همان محدوده‌ای است که امروزه به نام محله کن منطقه ۵ می‌شناسیم. بخش زیادی از زمین‌های کشاورزی و تعدادی از باغ‌های اهالی این روستا در حوزه منطقه ۲۲ فعلی واقع بودند. از این اراضی می‌توان سیادشتک(زیبادشت امروزی) و لت‌مال کن (شهرک راه‌آهن یا همان گلستان، شهرک امیرکبیر و شهرک هوانیروز) را نام برد و از باغ‌ها نیز می‌توان از قلهک‌دره و باغ لت مال یاد کرد.
از اوایل دهه چهل، جمعیت تهران به یک‌باره افزایش یافت و کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولیدی فراوانی در اطراف آن شروع به کار کردند. به‌همین دلیل، دولت وقت تصمیم گرفت برای تأمین هوای پاک پایتخت، دو منطقه جنگلی چیتگر و لویزان را در غرب و شرق تهران ایجاد کند. از آنجاکه محدوده بوستان جنگلی چیتگر در مسیر ورود بادهای غربی به تهران بود، این بوستان می‌توانست نقش مهمی در تصفیه و تلطیف هوای پایتخت داشته باشد.
بعد از آنکه طرح جامع شهر تهران در ۱۳۴۷ به‌تصویب رسید، قرار براین شد تا دریاچه‌ای در کنار این بوستان طراحی شود تا به تلطیف هوای تهران بیشتر کمک کند. ساخت این دریاچه سال‌ها به تعویق افتاد تا اینکه در سال‌های اخیر شهرداری اقدام به ساخت این دریاچه مصنوعی کرده و با هدف تفریحی و ورزشی به بهره‌برداری رسانده است. البته باآپارتمان‌ها و برج‌های بلندی که در محدوده این بوستان و دریاچه ساخته شده‌اند، این دریاچه تأثیر چندانی بر هوای تهران نمی‌گذارد و فقط کاربرد تفریحی دارد.
در اواخر دهه چهل، علی‌نقی طاهرپور چند قطعه از زمین‌های لت‌مال را خرید. در سال ۱۳۴۷ شرکت تعاونی اداره راه‌آهن به دنبال خرید زمینی بود تا در آن برای کارمندان خود خانه بسازد.
طاهرپور زمین‌های لت‌مال را به این شرکت پیشنهاد داد، ولی به دلیل تخلفات او در واگذاری زمین‌ها، تا پیروزی انقلاب اسلامی این کار به طول انجامید. در نهایت نخستین خانه‌های شهرک راه‌آهن در ۱۳۶۱ به دست خود مردم بنا شد وتا اواخر دهههفتاد، بیشتر زمین‌های این شهرک ساخته شدند. این شهرک امروزه به محله گلستان تغییر نام داده است. نخستین مسجد محله هم مسجد المهدی نام دارد. پیش از ساخت این مسجد، اهالی نمازجماعت را در خانه یکدیگر اقامه می‌کردند. زمین‌های شهرک امیرکبیر نیز بخشی از اراضی لت‌مال محسوب می‌شدند. اراضی بخش شمال غربی محدوده شهرک راه‌آهن(گلستان) در گذشته جزء قلهک‌دره محسوب می‌شد. گفتنی است که در این محدوده باغ بزرگی به نام باغ قلهک‌دره قرار داشت و تمام این اراضی هم متعلق به اهالی کن بود. امروزه در بخشی از این زمین‌ها، مجتمع دانشگاه علوم انتظامی و مجتمع‌های مسکونی نیروی انتظامی قرار گرفته است. باغ قلهک‌دره نیز هم‌اکنون در ابعاد کوچک‌تر باقی مانده و تبدیل به باغ‌هایی برای برگزاری مراسم‌ها و جشن‌ها شده است.
بر اساس بررسی طرح تفصیلی منطقه ۲۲، این منطقه در طرح جامع سال ۴۷ به‌عنوان شهر جدید کن تعریف شد و توسط مهندسان مشاور فرمانفرماییان و همکاران مورد طراحی قرار گرفت. در طول سال‌های ۴۹ـ ۵۸ حدود ۲۰درصد از اراضی منطقه تفکیک شد و مالکان جزئی پیدا کرد و بقیه اراضی به قطعات ۱۰۰۰ متری و بزرگ‌تر تقسیم شد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این اراضی ملی اعلام شد و تعدادی از آنها به سازمان زمین شهری واگذار شد و حدود ۵۰۰ هکتار از اراضی که متعلق به آیت‌الله ملاعلی بود به‌صورت موقوفه درآمد (طرح تفصیلی منطقه ۲۲، ۱۳۸۴). در طول جنگ ایران و عراق به علت در دسترس بودن اراضی این منطقه حدود ۲۵درصد از آنها توسط نیروهای مسلح جهت ساخت پادگان‌های نظامی مورد استفاده قرار گرفت و در قسمتی دیگر از اراضی شهرک‌سازی انجام شد. در سال‌های ۶۹ تا ۷۳ طرح تفصیلی منطقه تهیه و تصویب شد و مجدداً مورد بازنگری قرار گرفت (طرح تفصیلی منطقه ۲۲، ۱۳۸۴).
مساحت منطقه ۲۲، با چهار ناحیه و دوازده محله، نزدیک به ۵۹ کیلومتر است که تقریباً ۱۲۰۰ هکتار از آن به فضای سبز تعلق دارد. براساس سرشماری سال ۱۳۹۵، ۱۷۵ هزار نفر در این منطقه ساکن‌اند که از این نظر، کم‌جمعیت‌ترین منطقه پایتخت به شمار می‌آید.
- نگاهی به منطقه ۲۲
رودخانه‌های ورود آورد و کن دو رودـ دره مهم شهر تهران هستند که در این منطقه قرار دارند. این دور رودخانه در طرح ساختاری و راهبردی شهر به‌عنوان عناصر اصلی استخوان‌بندی فضایی شهر ذکر شده‌اند. خطر سیلاب در زمینه این رودخانه‌ها یکی از نکات مهم مرتبط با این دو رودـ دره است و آزاد شدن حریم این رودخانه‌ها، حل مسئله زمین در اطراف این رودخانه‌ها، تبدیل حریم رودخانه به عرصه عمومی، جلوگیری از برداشت غیرقانونی آب رودخانه و در مجموع احیا و ساماندهی این دو رودـ دره از موارد مهم مربوط به وضعیت زیست‌محیطی منطقه و شهر تهران است. هر دوی این رودخانه‌ها در ورود به تهران در اراضی حریم منطقه و خود منطقه ۲۲ قرار گرفته‌اند.
منطقه ۲۲ دارای موقعیت ویژه برای تبدیل شدن به الگوی شهری جدید بود و از این نظر مورد توجه قرار گرفته است (طرح تفصیلی منطقه ۲۲، ۱۳۸۴). شاخص‌ترین عناصر کالبدی دارای کاربری شهری، فراشهری و ملی عبارتند از استادیوم ورزشی آزادی، پارک جنگلی چیتگر، دریاچه خلیج‌فارس، باغ گیاهشناسی و متصرفات نظامی و مراکز پژوهشی و آموزش عالی. با این حال دریاچه چیتگر و محدوده تفریحی اطراف آن در حال حاضر به مهم‌ترین عنصر گردشگری این منطقه تبدیل شده است. همچنین، ایران مال به‌عنوان یک کاربری تجاری درشت‌دانه در مقیاسی فرامنطقه‌ای عمل می‌کند. در عین حال ساختار فضایی این منطقه با توجه به تعدد و بزرگی اراضی نظامی گسست‌هایی در درون خود دارد. از دیگر مسائل این منطقه کمبود خدمات شهری است که اخیراً و با شدت گرفتن ساخت‌وساز برجسته شده
است.
در چشم‌انداز طرح تفصیلی منطقه ۲۲ الگوی توسعه منطقه با تأکید بر توسعه بافت مسکونی و کاربری‌های فرامنطقه‌ای ارائه شده است. تشویق بر انبوه‌سازی نیز در چشم‌انداز طرح تفصیلی این منطقه دیده می‌شود. قسمت اعظم سطوح مسکونی پیشنهادی طرح تفصیلی مصوب، تراکم‌های بالای ساختمانی دارند. هویت ویژه این منطقه در چشم‌انداز طرح تفصیلی، خصلت‌های یک عنصر فراشهری با وزن بیشتر را دارد. همچنین نقش سکونتگاه خوابگاهی با وزن کمتر در این هویت مشاهده می‌شود. ایده مجموعه‌سازی نیز در چشم‌انداز توسعه آتی به چشم می‌خورد و این ایده راه‌حلی برای تقاضای سرریز شده مسکن در این منطقه است (طرح تفصیلی منطقه ۲۲، ۱۳۸۴).
براساس جدول ۲۲ که نشان‌دهنده نرخ رشد جمعیت منطقه ۲۲ تهران است. رشد جمعیت این منطقه در بین سال‌های ۱۳۵۵ تا ۶۵ ناشی از افزایش بافت مسکونی و شهرک‌سازی بوده است. این روند تا سال ۷۵ به تدریج پیش رفت و سپس افزایش این نرخ رشد بیشتر شد.
از مجموع ۹۰ برنامه تهران‌گردی که از تاریخ ۱۹/۰۷/۱۳۹۲ تا ۲۰/۱۲/۱۳۹۵، در روزهای جمعه انجام شد (به‌استثنای کتاب‌گردی‌های روزهای پنجشنبه)، دو برنامه کامل به بازدید از منطقه بیست‌ودو اختصاص یافت. همچنین، در بخشی از پنجاهمین برنامه تهران‌گردی که در آن از مناطق سیل‌زده در حریم منطقه بازدید شد و نیز در بخشی از تهران‌گردی موضوعی با مسئله آب، به منطقه ۲۲ هم توجه شد.
در این چند برنامه، از نقاط مختلف منطقه بیست‌ودو بازدید به‌عمل آمد و با برخی از ساکنان آن، پیرامون شهر و منطقه گفت‌وگو شد. پس از این بازدیدها، نظرات مردم درباره مسائل مورد بحث، در مجموعه شورای‌شهر و گروه‌های کارشناسی مختلف شورا ارائه شد. گفتنی است به‌دلیل اهمیت مسائل و مشکلات منطقه و همچنین ضرورت مشاهده آنها از نزدیک، در برخی از این بازدیدها، مسئولان دستگاه‌های دیگر همچون مدیران تربیت‌بدنی و برخی از فدارسیون‌ها، مدیران شرکت آبفا، رئیس اداره فرهنگ و ارشاد شهر تهران، مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران، مدیرکل حوزه وزارتی سازمان میراث فرهنگی، معاون برنامه‌ریزی سازمان زیباسازی، به‌همراه شهردار منطقه و معاونان ایشان، نگارنده را همراهی می‌کردند.
نظر شما